Nadwarciańska historia.

Skwierzyna, położona pomiędzy rzekami Wartą i Obrą: wspaniałymi i wielce pożytecznymi skarbami i klejnotami dla Skwierzyny, które to ludziom i zwierzętom dostarczały pożywienia, lecz czasami także, gdy występowały z brzegów, niszczyły wszystko, co na tamtejszych łąkach rosło i w rezultacie przynosiły ze sobą zapowiedź ciężkich czasów (Kronika miasta Skwierzyny – Stanisława Janicka). W XIV i XV wieku miasto  znajdowało się na nadrzecznej wydmie i otoczone było murami obronnymi. Posiadało trzy bramy: Poznańską, Międzyrzecką i  Oberską (a także trzy furty: mostową, młyńską i portową). Granicami Skwierzyny były: na zachodzie – Oberski Młyn od Bramy Oberskiej po Ociosną, na południu - obszar po granice pól opata zemsko – bledzewskiego, w połowie dróg pomiędzy Zemskiem i Popowem a Skwierzyną.

W roku 1390 w Skwierzynie Władysław Jagiełło ustanowił komorę celną  na trakcie prowadzącym od Szczecina przez Santok, Skwierzynę, Poznań aż do Krakowa (a także na szlaku żeglugowym na Warcie). Stało się tak na mocy układu handlowego podpisanego pomiędzy Polską a Pomorzem.

Z 1510 roku pochodzi dokument nadający mieszkańcom miasta prawo do połowu ryb w rzece w czasie między Zielonymi Świątkami a dniem św. Bartłomieja (11 listopada).

W 1613 roku w okolicach Skwierzyny pojawili się także pierwsi Holendrzy – 1 września starosta międzyrzecki Aleksander herbu Jastrzębiec Zborowski założył kolonię „olenderską”nad Wartą – Aleksandrowo (dzisiejsze Gościnowo). Następne były Wielkokrobielewskie Olędry (obok dzisiejszego Krobielewa), założone w 1661. Przybysze najprawdopodobniej zajmowali się osuszaniem mokradeł. Natomiast w pobliskim Trzebiszewie 22 stycznia 1618 roku zawarto polsko-brandenburski układ o żegludze na Warcie i Odrze.

Lata 1728-1730 to powracające chmary szarańczy, które całkowicie zniszczyły pola i łąki, powodując nędzę i drożyznę. W 1736 z kolei wielka woda nawiedziła miasto. Rzeka wylała latem. Kronikarz wspomniał iż po ulicach pływały ryby,

W 1756 roku odnowiono i częściowo przebudowano most na Warcie.. Na polecenie burmistrza Gottfrieda Josepha Schotta wyłożono go podwójnymi deskami, ustawiono także dwie izbice przed wjazdem na niego.

Poniżej prezentujemy mapy:  1.Skwierzyny i okolic z 1793 – z tzw. rękopisów Gilly’ego i Cron’a , 2. Karte des Deutschen Reiches z 1898. Na jednej z ówczesnych warciańskich wysp (widocznych na mapie) znalazło swoją  siedzibę skwierzyńskie  Kurkowe Bractwo Strzeleckie, które w 1530 roku otrzymało potwierdzenie swoich przywilejów. 6 września 1847 r. po sprzedaniu wyspy strzeleckiej Kurkowe Bractwo Strzeleckie  wykupiło łąkę przy drodze do Chełmska (15 morgów - 15 talarów) i na niej wzniosło nowy Dom Strzelecki (Schutzenhaus). Dzisiaj budynek nie istnieje.  Zanim Rosjanie zajęli miasto (styczeń 1945 r.) , przeprowadzili ostrzał artyleryjski . W ten sposób uszkodzono wieżę ciśnień i dom strzelecki .

Jednakże, najstarsze ślady ludzkiej działalności na terenach Skwierzyny i jej bezpośrednich okolic pochodzą sprzed ok. 11 tys. lat przed naszą erą. Są to krzemienne narzędzia, wykonane najprawdopodobniej przez koczowników polujących na renifery. Przypuszcza się, iż mniej więcej ok. XVIII-X wieku p.n.e., część tych myśliwych osiadło w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Obry, wykorzystując bogate populacje zwierząt i ryb. Z tych czasów pochodzą znaleziska oszczepów z grotami kościanymi, często z zadziorami, a także łuków i pozostałości po prymitywnych pułapkach i sieciach na ryby.

Około 5000 lat przed narodzeniem Chrystusa rozpoczął się proces przechodzenia od myślistwa w kierunku rolnictwa i handlu. Okolice Skwierzyny zamieszkiwała kultura tzw. ceramiki sznurowej. Z tamtych czasów pochodzą ślady osad (przeważnie liczących ok. 60 osób, czyli 10 chatek – półziemianek), a także ludzkiej działalności – naczynia ręcznie lepione, a potem wypalane. Część z osiągnięć ówczesnych ludzi weszła w skład późniejszej kultury łużyckiej. Około 200 roku przed Chrystusem na naszym terenie panowała kultura przeworska,  na którą oddziaływały wpływy celtyckie, germańskie i rzymskie (Wikipedia).

Odkryty (w ostatnich dniach)  neolityczny obwar/ rondel w Skwierzynie dodatkowo potwierdza te informacje. Miłośnik ojczystej historii i jej zabytków – Paweł Głogowski z Międzychodu, po analizie  różnorodnych źródeł, w tym zwłaszcza kartograficznych, przy użyciu  zaawansowanych narzędzi i metod informatycznych, m.in. obrazowania terenu, wytypował na naszym terenie to stanowisko archeologiczne. Mamy nadzieję, że po weryfikacji tego znaleziska opisywany  przypadek  znajdzie się w ewidencji i otrzyma opracowanie naukowe oraz zostanie objęty opieką konserwatorską.  Obiekt posiada owalny zarys i przybliżoną wielkość 150m x 133m, położony jest na wysokości 28,1 m n.p.m. w odległości 1,90 km, od obecnego koryta rzeki Warty, której lustro leży aktualnie na wysokości 26 m n.p.m. Widać na nich 4 owalne, koncentryczne pasma (dawnych wałów i rowów?) okalające pokaźny majdan, w obrębie którego znajdują się współcześnie zabudowania gospodarstwa rolnego. W bliskim sąsiedztwie obiektu (1-2 km) znajdują się pojedyncze znane punkty osadnicze i stanowiska archeologiczne z okresu neolitu i późniejszych epok, znajdujące się już w ewidencji (AZP).  Poniżej zdjęcia (zdj. 3) odkrytego obwaru/rondela oraz dla tych, którzy nie zdają sobie sprawy jakie to jest duże, porównanie obrysu negatywu z centrum Skwierzyny (zdj. 4).

Z tej przypomnianej historii  wynika, że od początków istnienia miasto związane jest z rzekami Wartą i Obrą, i na ukształtowanie się i rozwój miasta i okolic  miała - przez wieki – przeprawa przez Wartę i żegluga na niej.